Duurzaamheid

Het gas- en elektriciteitsverbruik in Nijmegen staat onder invloed van factoren als nieuwbouw van (energiezuinige) woningen, aansluitingen op het warmtenet en gedrag van burgers.  Ook tellen vestiging of vertrek van bedrijven duidelijk door.

Vijf ontwikkelingen rond energieverbruik in Nijmegen
Belangrijke lokale trends:

1. Het gemiddelde particuliere gasverbruik per woning daalde langdurig, maar is sinds 2015 stabiel.
2. Nijmegenaren zijn zich behoorlijk bewust van hun energieverbruik, vooral in relatie tot de kosten.
3. Onze woningen kunnen nog energiezuiniger worden.
4. Het energieverbruik binnen onze gemeente is dalende, vooral door verminderd zakelijk gasverbruik bij door sloop, sluiting en productiewijzigingen. De totale energiebesparing in de periode 2008-2020 bedraagt -19,9%.
5. In de periode 2004-2021 is in 677 Nijmeegse woningen de gasaansluiting verwijderd vanwege de energietransitie. Steeds meer Nijmeegse woningen zijn op stadsverwarming aangesloten. Maar aardgas is nog altijd dé brandstof om onze woningen te verwarmen.

Typerend voor het energieverbruik binnen Nijmegen is de dalende trend in het particuliere gasverbruik tot 2015 en een toename van het gemiddelde elektraverbruik per woning sinds 2019. Een factor daar bij is dat inmiddels duizenden woningen verwarmd worden middels een warmtenet. Dat beperkt het stedelijk gasverbruik en drukt het verbruik per woning.

Figuur: Particulier gas- en elektraverbruik in Nijmegen (gemiddeld verbruik in m3 en kWh per woning, temperatuur-gecorrigeerd). Bron: CBS via waarstaatjegemeente.nl.

Er is een verdiepend rapport beschikbaar, waarin het energieverbruik in Nijmegen verder wordt geanalyseerd en aangevuld met andere bronnen. De rapportage ‘Energie aan zet! Energiemonitoring 2008-2020’ is op te vragen via onderzoek.statistiek@nijmegen.nl

Als trends komen in 'Energie aan zet! Energiemonitoring 2008-2020' naar voren:

• een afname in het elektraverbruik, gelegen bij de zakelijke verbruikers. Particulieren besparen in geringe mate, maar door de toename van het aantal woningen is er in totaliteit bij de particulieren geen besparing, eerder een lichte netto toename. De afname in elektra verbruik is gerealiseerd in Biezen, Goffert, Havengebied en Stadscentrum. Er is een toename in elektra verbruik in Heijendaal.
• Een afname in het gasverbruik, driekwart door de zakelijke verbruikers, één-kwart door de particuliere verbruikers. Het zakelijk verbruik is afgenomen in de wijken Biezen, Goffert, Heijendaal, Lent en Stadscentrum en toegenomen in Havengebied. Het particuliere gasverbruik is in bijna alle wijken afgenomen, de een wat meer dan de ander.
• De totale energiebesparing bedraagt -19,9% (prognose -15,6 %) en de duurzame energie-opwek bedraagt 4% (prognose 8,3%). Er wordt meer bespaard dan gepland, maar de duurzame opwek loopt achter op schema. Per saldo wordt aan de gemeentelijke energiedoelstellingen voldaan.

Veel Nijmeegse burgers weten hoeveel elektriciteit en gas er maandelijks in het huishouden wordt verbruikt. Vooral als het gaat om de prijs die daarvoor moet worden betaald:

• Een toenemend aantal panelleden (66% in 2021) geeft aan zich er van bewust te zijn hoeveel elektriciteit en gas er in zijn of haar huishouden maandelijks wordt verbruikt.
• En het maandbedrag voor elektriciteit en gas is bij nog een groter deel bekend: 81%.

De verwachting is dat dit bewustzijn in de toekomst verder zal toenemen, onder andere door de opkomst van slimme energiemeters.

Figuur: Kennis van maandelijks verbruik en kosten van elektriciteit en gas in het huishouden (in procenten)
Bron: Peiling Duurzaamheid en Milieu, Stadspanel.

Energieprestaties:

• meten we af aan de hand het energieverbruik per woning en van de rode of juist groene energielabels;
• gaan over de energie die nodig is voor het verwarmen of koelen van het binnenklimaat, het warm tapwater en de verlichting. Dus niet koken, wassen of koelkast.

Welk beeld geeft het gasverbruik?

• Het gasverbruik in Nijmeegse woningen is vergelijkbaar met dat in andere steden. Dat geldt ook voor de (behoorlijk gunstige) ontwikkeling het afgelopen decennium.
• Deze cijfers worden beïnvloed door het feit dat veel nieuwe, energiezuinige woningen in Nijmegen (en bijvoorbeeld ook in Tilburg) geen gas verbruiken. Deze zijn aangesloten op stadsverwarming.

Figuur: Gasverbruik per woning in m3, niet temperatuur-gecorrigeerd, stedenvergelijking. Bron: CBS 2021, voorlopige cijfers .

De meerderheid van de Nijmeegse woningen is inmiddels voorzien van een definitief energielabel:

• De energieprestaties van dat deel van de Nijmeegse woningvoorraad zijn vergelijkbaar met andere steden, waarbij Nijmegen verhoudingsgewijs een wat hoger aandeel energiezuinige woningen kent (35% minimaal een energielabel A).
• De energielabels A, A+ en A++ vormen in de kennissteden zo’n 30% van de woningen met een definitief energielabel.

Figuur: Aandeel woningen naar geregistreerd energielabel (2021).
Bron: RVO via klimaatmonitor.databank.nl.

Ruim 1.400 Nijmeegse utiliteitsgebouwen (niet-woningen) zijn inmiddels voorzien van een geldig energielabel (cijfers 2021):

• De energieprestaties van dat deel van de Nijmeegse utiliteitsgebouwen zijn vergelijkbaar met andere steden, waarbij in Nijmegen 6 van de 10 utiliteitsgebouwen minimaal label C heeft.
• In Tilburg, Eindhoven en Leiden heeft een groter aandeel utiliteitsgebouwen minimaal energielabel C.

Figuur: Aandeel utiliteitsgebouwen naar energielabel (2021). Bron: Registratiesysteem energielabels gebouwen, RVO

Figuur: Hoofdverwarmingssysteem Nijmeegse woningen. Bron: RVO.

Over verwarming en warm water in Nijmegen:

• Aardgas speelt nog altijd een dominante rol bij verwarming en warm water in Nijmeegse woningen. In 2021 betreft dat ruim 86% van onze woningen.
• Sinds 2017 zien we een gestage afname van enkele procentpunten in het aandeel aardgaswoningen, van 90% in 2017 naar 86,3% in 2021. Zowel het aandeel woningen met stadsverwarming (van 6% naar 8,6%) als - met elektrische verwarmingsinstallaties (van 1% naar 2,2%) neemt toe.
• In vergelijking met cijfers voor heel Nederland valt vooral op dat het aandeel woningen met stadsverwarming in Nijmegen met 8,6% in 2021 relatief hoog is (Nederland 6,7% in 2021). Zo’n 2,4% van de Nederlandse woningen wordt inmiddels  ‘all electric’ verwarmd, dat is in Nijmegen 2,2% (2021).

Op warmtenet Nijmegen (stadsverwarming) neemt het aantal aangesloten woningen gestaag toe, tot inmiddels 7.291 aansluitingen op 1-1-2021. Dat is bijna 9% van alle Nijmeegse woningen.

Figuur: Aantal Nijmeegse woningen aangesloten op stadsverwarming. Bron: Vattenfall, berekening O&S gemeente Nijmegen.

Het percentage op stadsverwarming aangesloten woningen is in Nijmegen enigszins laag in vergelijking met andere kennissteden (vergelijkingssteden gemiddeld 12,4% in 2021). Nijmegen behoort sinds 2015 samen met Eindhoven wel tot de sterkste stijgers.

Figuur: % woningen aangesloten op stadsverwarming. Bron: CBS, voorlopige cijfers 2021

In de periode 2005 tot en met 2021 kennen volgens Alliander 677 Nijmeegse woningen (formeel: kleinaansluitingen) een gasverwijdering. Per jaar zijn dat gemiddeld zo’n 40 omzettingen. Het betreft beëindigingen van de gasaansluiting vanwege de energietransitie en bijvoorbeeld niet vanwege betalingsproblemen. In 2021 zijn er 187 van dit soort gasverwijderingen geregistreerd.

Figuur: Gasverwijderingen in Nijmegen (aantallen kleinverbruik). Bron: Liander 2022.