Welzijn en Zorg

• De Gezondheidsmonitor 2020 liet diverse effecten van de coronacrisis op het welzijn van de Nijmegenaren zien, waaronder meer depressieve gevoelens en meer gevoelens van eenzaamheid. Een jaar later laat de Burgerpeiling 2021 geen duidelijk effect van de coronacrisis zien op het oordeel  over het eigen welzijn. Ruim drie kwart van de Nijmegenaren bestempelt de eigen gezondheid als (zeer) goed en het gemiddelde rapportcijfer voor hoe gelukkig men zich voelt ligt op 7,6. Ten opzichte van 2019 zijn deze cijfers nauwelijks veranderd. Daarbij moet bedacht worden dat de enquêtes voor de Burgerpeiling 2021 zijn ingevuld in een periode van relatief lichte coronamaatregelen.

• Bij de middelbare scholieren zien we wel een effect van de coronacrisis op het oordeel over het eigen welzijn. De meting in 2021 in het kader van de Gezondheidsmonitor jeugd (GGD) laat een afname zien van het aandeel jongeren dat zich goed gezond voelt (78% versus 85% in 2019) en ook van het aandeel dat zich gelukkig voelt (76% versus 84% in 2019). De groep met een verhoogd risico op psychosociale problemen is groter geworden (21% versus 12% in 2019).  
• De meting in 2021 in het kader van de Kindermonitor (GGD; onderzoek onder ouders over hun 0- tot 12-jarige kinderen) laat veel minder effecten van de coronapandemie zien. Niet veranderd is dat de meeste ouders de gezondheid van hun kind als goed bestempelen (97%) en aangeven dat hun kind meestal blij is (96%).

Van de volwassen Nijmegenaren beoordeelt 78% de eigen gezondheid als goed of zeer goed, zo blijkt uit de Burgerpeiling 2021. De ervaren gezondheid is de afgelopen jaren stabiel. De Gezondheidsmonitor volwassenen 2020 ( GGD, RIVM, CBS) geeft een vergelijkbaar beeld; 76% van de volwassen inwoners  is naar eigen zeggen (zeer) goed gezond (versus 77% in 2016).

Figuur: Ervaren gezondheid volwassenen. Bron: Burgerpeiling gemeente Nijmegen.

Welke inwoners voelen zich meer of minder gezond dan anderen?
Onderstaande figuur op basis van de Burgerpeiling 2021 laat zien dat de ervaren gezondheid terugloopt naarmate inwoners ouder worden; van de inwoners van 19 tot 34 jaar vindt 86% zich (zeer) gezond, onder 75-plussers is dat 53%. De figuur laat ook zien dat welstandsklasse/SES (een combinatie van opleiding en inkomen) een rol speelt. Inwoners in de lagere welstandsklassen voelen zich minder gezond (39% tot 62% gezond of zeer gezond) dan Nijmegenaren in de hogere welstandsklassen (86% tot 89% gezond of zeer gezond). In 2019 werden vergelijkbare verschillen naar leeftijd en welstandsklasse gemeten.
Gekeken naar herkomst is te zien dat Nijmegenaren met een niet-Europese migratieachtergrond hun gezondheid lager beoordelen dan gemiddeld (70% gezond of zeer gezond). Inwoners met een Europese migratieachtergrond blijven in mindere mate achter (76% gezond of zeer gezond) op inwoners met een Nederlandse achtergrond (80% gezond of zeer gezond).

Figuur:  Percentage (zeer) gezond naar geslacht, leeftijd, sociaaleconomische status (SES) en herkomst. Bron: Burgerpeiling 2021 gemeente Nijmegen.

Uit de Burgerpeiling 2021 blijkt dat Nijmegenaren gemiddeld het rapportcijfer 7,6 geven voor hoe gelukkig ze zich voelen, net als in 2019.
Onderstaande figuur geeft inzicht in groepsverschillen. Meest opvallend is dat inwoners minder gelukkig zijn naarmate zij een lagere welstandsklasse/SES (een combinatie van opleiding en inkomen) hebben: inwoners in de hoogste welstandsklasse (7,9) scoren aanmerkelijk hoger dan inwoners in de laagste welstandsklasse (7,1).

Figuur:  Rapportcijfer voor geluk naar geslacht, leeftijd, sociaaleconomische status (SES) en herkomst. Bron: Burgerpeiling 2021 gemeente Nijmegen.

Roken levert in vergelijking met andere leefstijlfactoren de grootste schade op in de zin van de meeste verkorte levensjaren en gezondheidskosten. Uit de Gezondheidsmonitor volwassenen 2020 (GGD, RIVM, CBS) blijkt dat 19% van de volwassen Nijmegenaren rookt. Dat is een daling ten opzichte van de vorige metingen: 23% in 2016 en 26% in 2012. De onderstaande  figuur laat zien dat er onder de inwoners jonger dan 65 jaar (19% tot 24%) en Nijmegenaren met een lagere of middelbare opleiding (24% tot 26%) relatief veel rokers zijn.
Sinds de coronacrisis is 3% meer en 3% minder gaan roken.


Figuur:  aandeel rokers naar geslacht, leeftijd en opleiding. Bron: GGD-gezondheidsmonitor 2020.

De Gezondheidsmonitor volwassenen 2020 (GGD, RIVM, CBS) laat zien dat 20% van de volwassen Nijmegenaren overmatig alcohol drinkt (meer dan 14 glazen per week voor mannen en meer dan 7 glazen per week voor vrouwen). In 2016 lag dat percentage op 21% en in 2012 op 29%. Gekeken naar leeftijd vallen de groepen van 18 tot en met 34 (21%) en 50 tot en met 74 jaar (22% tot 25%) op. Kijken we naar opleiding dan zien we dat tot de Nijmegenaren met een middelbare en hogere opleiding meer overmatige drinkers behoren (20% tot 21%). Dit is te zien in de onderstaande figuur.
Sinds de coronacrisis is 19% minder gaan drinken en 7% meer.

Figuur: aandeel overmatig drinkers (volgens nieuwe norm GGD) naar geslacht, leeftijd en opleiding. Bron: GGD-gezondheidsmonitor 2020.

De Gezondheidsmonitor 2020 (GGD, RIVM, CBS) laat zien dat het aandeel volwassen Nijmegenaren met overgewicht (op basis van zelfrapportage van lengte en gewicht) gestegen is van 39% in 2016 naar 41% in 2020. Bij 11% van de volwassen Nijmegenaren is er sprake van ernstig overgewicht (versus 10% in 2016). Onderstaande figuur laat zien dat het vaker gaat om mannen (45%) en inwoners die laag of middelbaar zijn opgeleid (61% resp. 45%) en minder vaak om 19-34-jarigen (26%).


Figuur: Aandeel overgewicht naar geslacht, leeftijd en opleiding. Bron: GGD-gezondheidsmonitor 2020.

Hoe is het gesteld met leefstijlfactoren die met overgewicht samenhangen?
De Gezondheidsmonitor 2020 (GGD, RIVM,. CBS) laat zien dat 55% van de volwassen Nijmegenaren voldoet aan de beweegrichtlijn (personen vanaf 18 jaar dienen minstens 2,5 uur per week matig intensieve inspanning  te verrichten verspreid over diverse dagen, zoals wandelen en fietsen, en minstens tweemaal per week spier- en botversterkende activiteiten te verrichten). Dat is een daling ten opzichte van 2016 (59%), waarbij de coronapandemie een rol speelt; 40% geeft aan dat men door de coronacrisis minder is gaan sporten en bewegen en 16% meer. Met name onder 75-plussers (23%) en laag opgeleiden (36%) is het aandeel dat voldoet aan de beweegrichtlijn relatief laag.
In 2020 is voor het eerst gevraagd hoe veel men zit. Ruim de helft van de volwassen Nijmegenaren (51%) geeft aan minstens 8 uur per dag te zitten. Bij 18-34-jarigen en hoog opgeleiden ligt dit aandeel het hoogst (62%).

Figuur: Aandeel dat voldoet aan de Nederlandse Norm Gezond Bewegen naar geslacht, leeftijd en opleiding. Bron: GGD-gezondheidsmonitor 2020.

Het aandeel volwassen Nijmegenaren dat dagelijks fruit eet is gestegen van 38% in 2016 naar 42% in 2020. Het aandeel dat dagelijks groente eet is hetzelfde gebleven (56%). Groepen die op deze punten achterblijven zijn mannen en laag en middelbaar opgeleiden. Voor het eten van fruit blijven ook de inwoners onder de 65 jaar achter (zie onderstaande figuur). In 2020 is verder gemeten dat 8% van de volwassen Nijmegenaren nooit vlees eet. Bij vrouwen (11%), hoog opgeleiden (12%) en 18-34-jarigen (12%) ligt dit aandeel hoger.

Figuur: Eten van groente en fruit naar geslacht, leeftijd en opleiding. Bron: GGD-gezondheidsmonitor 2020.

Via de meting in 2020 in het kader van de Gezondheidsmonitor volwassenen (GGD, RIVM, CBS) zijn er diverse effecten van de coronacrisis gemeten. Een deel van de volwassenen gaf aan door de coronapandemie meer depressieve gevoelens te hebben. Het aandeel met een matig risico op een angststoornis of depressie steeg van 46% in 2016 naar 50% in 2020. Het aandeel volwassenen met een hoog risico hierop bleef gelijk (8%).
Verder gaf een deel van de volwassenen aan door de coronapandemie meer gevoelens van eenzaamheid te hebben. Het aandeel matig eenzaam steeg van 31% in 2016 naar 37% in 2020. Het aandeel ernstig eenzaam daalde licht (van 12% in 2016 naar 9% in 2020).
Een jaar later liet de Burgerpeiling 2021 zien dat ruim drie kwart van de Nijmegenaren de eigen gezondheid als (zeer) goed bestempelde. Het gemiddelde rapportcijfer voor hoe gelukkig men zich voelde, lag op 7,6. Ten opzichte van 2019 waren deze cijfers nauwelijks veranderd. Via de Burgerpeiling hebben we dus geen effect van de coronacrisis gemeten op hoe inwoners in het algemeen hun eigen gezondheid en geluk beoordelen. Daarbij moet bedacht worden dat de enquêtes voor de Burgerpeiling 2021 zijn ingevuld in een periode van relatief lichte coronamaatregelen.

De Gezondheidsmonitor Jeugd, uitgevoerd door de GGD, geeft een beeld van de gezondheid van middelbare scholieren. De laatste meting vond in 2021 plaats en laat de negatieve invloed van de coronacrisis op het welzijn van jongeren zien.

• Het aandeel, dat zich goed gezond voelt, is gedaald van 85% in 2019 naar 78% in 2021.
• Het aandeel, dat zich meestal gelukkig voelt, is gedaald van 84% in 2019 naar 76% in 2021.
• Het aandeel, bij wie er sprake is van een verhoogd risico op psychosociale problemen, is gestegen van 12% in 2019 naar 21% in 2021.
• Het aandeel, dat zich vaak gestrest voelt, is gestegen van 44% in 2019 naar 48% in 2021.
• Het aandeel, dat vaak prestatiedruk ervaart, is gestegen van 47% in 2019 naar 54% in 2021.
• Het licht gestegen genotmiddelengebruik in 2021 (alcohol gebruiken, roken, blowen) zorgt voor een onderbreking van de dalende trend; 23% heeft recent alcohol gebruikt, 8% rookt en 7% heeft recent hasj of wiet gebruikt.
• Het aandeel, bij wie het risico op problematisch gebruik van sociale media speelt, is gestegen van 7% in 2019 naar 11% in 2021.
• Het aandeel, dat wekelijks actief beweegt, is niet veranderd (87% in 2019 en 2021).
• Van de 13- en 14-jarigen heeft 15% overgewicht, volgens metingen van jeugdgezondheidszorg.

De Kindermonitor, uitgevoerd door de GGD, geeft een beeld van de gezondheid van kinderen van 0 tot 12 jaar op basis van door hun ouders gegeven antwoorden. De laatste meting vond in 2021 plaats. Bij de uitkomsten moet bedacht worden dat ouders, bij wie meer (opvoedings)problematiek speelt, waarschijnlijk minder dan gemiddeld bereid zullen zijn om aan het onderzoek deel te nemen.

• 97% van de ouders vindt de gezondheid van hun kind goed en 96% geeft aan dat hun kind meestal blij is.
• 9% van de kinderen heeft een verhoogd risico op psychosociale problemen en tussen de 10 en 11% zit in het grensgebied; de overige 81% heeft geen verhoogd risico.
• Bij 12% van de ouders lijkt er opvoedingsproblematiek die behandeling verdient te spelen. Bij 0- tot 4-jarigen gaan de zorgen vooral over eten en slapen, bij 4- tot 12-jarigen over (faal)angst, sociale media en gamen.
• Bijna 11% van de kinderen beweegt weinig: 8% is matig actief (beweegt 3 tot 5 uur per week) en 2,5% inactief (beweegt minder dat 3 uur per week).
• Opmerkelijk zijn de verschillen in de waarneming van overgewicht tussen (de mening van) ouders en de (metingen van de) Jeugdgezondheidszorg (JGZ), waarbij de Jeugdgezondheidszorg meer overgewicht waarneemt dan ouders rapporteren. Bij de 4- tot 12-jarigen is er volgens de JGZ bij 13% sprake van overgewicht, volgens de ouders bij 6%.

Positieve ontwikkelingen:

• Een dalende trend voor alcoholgebruik van moeders tijdens de zwangerschap (van 11% in 2009 naar 1% in 2021).
• Een dalende trend voor het percentage kinderen, bij wie het voorkomt dat de ouders thuis in hun bijzijn roken (van 13% in 2009 naar 2% in 2021).
• Een stijgende trend voor percentage kinderen dat elke dag groente eet (van 51% in 2009 naar 59% in 2021).
• Het percentage kinderen, dat drie of meer suikerhoudende drankjes per dag drinkt, is gedaald van 11% in 2017 naar 5% in 2021.
• Een stijgende trend voor het percentage ouders, dat aangeeft dat de buurt kindvriendelijk is (van 76% in 2009 naar 87% in 2021).

Negatieve ontwikkelingen:

• Het percentage kinderen met een verhoogd risico op psychosociale problemen is na een dalende trend weer iets gestegen (van 7% in 2019 naar 9% in 2021). Door corona hebben iets meer kinderen last gekregen van mentale problemen, maar het gaat om kleine percentages.
• In de coronajaren zijn het ziekteverzuim op school en het beeldschermgebruik flink toegenomen.